چرا هنگام نماز نشاط ندارم؟

چرا هنگام نماز نشاط ندارم؟

 سبک شمردن و بی حالی و بی میلی در نماز 
 استاد حکیم حاج آقا قرآئتی می فرمایند، آیا قرآن راجع به استخفاف نماز آیه‌ای دارد یا نه؟

قرآن کلمه‌ی «استخف» ندارد، ولی مشابه آن را دارد. می‌گوید: «أَضاعُوا» یعنی نماز را ضایع می‌کنند. «أَضاعُوا الصَّلاة» (1)، «أَضاعُوا» داریم. یعنی نماز را ضایع می‌کنند.

این را در قرآن داریم. عمل استخفاف هم در قرآن هست. پیغمبر داشت خطبه می‌خواند، یک بازار روز هست، مثلاً چهارشنبه بازار، سه‌شنبه بازار، در زمان ما، یک گروهی کاروانی آمد جنس بفروشد.

تا صدای طبل را دیدند که جنس فروش‌ها وارد شدند، همینطور که پیغمبر سخنرانی می‌کرد، همه بلند شدند رفتند جنس بخرند. آوردند آقا تخم مرغ کوپنی! «وَ تَرَکُوکَ قائِما» آیه آخر سوره‌ی جمعه «وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً … وَ تَرَکُوکَ قائِما» (2) آیه‌ی قرآن است.


یعنی همینکه طبلی برای فروش به صدا درآمد، همه بلند شدند رفتند «تَرَکُوکَ» یعنی تو را ترک کردند. رها کردند و در تاریخ داریم 12 نفر پای سخنرانی پیغمبر نشستند. چقدر مردم ما از مردم زمان پیغمبر بهتر هستند.

یعنی الآن اگر هرچه هم جنس ارزان شود و یک چیز مفت هم بدهند، در نماز جمعه‌ها، بگویند: آقا اصلاً مفت است. مفتِ مفت! اینطور نیست که الآن امام جمعه را تنها بگذارند، 12 نفر بنشینند. ممکن است یک جمعی بروند. اما دیگر به این خفت هم نمی‌کنند. تخفیف!

در قرآن «عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ» (3) داریم. در دو جای قرآن فرمود: اینها وقتی نماز می‌خوانند، در حال کسالت نماز می خوانند. یعنی نمازشان با نشاط نیست. کلمه‌ی «کُسالى‏» (نساء/142) در قرآن آمده است. یعنی در حال کسالت!

روایت داریم که یک کسی سجده می‌کرد، حضرت فرمود: «نَقَرَ کَنَقْرِ الْغُرَاب‏» (4) مثل کلاغ به زمین نوک زد. مثل کلاغ به زمین نوک زد. پس در قرآن هم این ریشه دارد.

«اسْتَخَفَّ» اصولاً یک چیزی برایتان بگویم، شیرین است. امامان ما می‌فرمودند، به خصوص امام رضا، یادم هست.

حدیث از امام رضا است. باقی امام‌ها را هم دیدم. که فرمودند: هرچه ما می‌گوییم، به ما بگو: این حرف تو از کجای قرآن است؟ تا ما بگوییم آنچه حدیث از ما نقل شده است، ریشه‌اش در قرآن است.

این حدیث «لَا یَنَالُ» یعنی نایل نمی‌شود. یعنی نمی‌رسد، شفاعت ما به کسی که نماز را سبک شمارد. حالا آن کسی که نماز نمی‌خواند که دیگر هیچ! دیگر ما حرف او را نمی‌زنیم.

ان کسی که نماز می‌خواند ولی نماز را سبک می‌شمارد. ما شفاعت او را نمی‌کنیم. حالا این بیست آیه که من نوشتم انشاء‌الله هرکدام را یک دقیقه بگویم.

 

استعانت از دو نیرو صبر و نماز
وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخَاشِعِینَ : در زندگی از صبر و نماز کمک گیرید هر چند نماز کار مشکلی است مگر برای فروتن‌ها. (5)
 

ـ‌‌ برای پیشرفت و پیروزی بر مشکلات دو پایه اساسی لازم است، که یکی در درون وجود می‌بایست باشد و آن ورزیدگی خاصّ انسان است،‌

و دیگری تکیه‌گاه نیرومندی که هر آن از آن مدد گرفته شود و خیلی روشن است که هنگام بروز سختی‌ها انسان احتیاج به نیروی بیشتری دارد و باید با اتکاء به نیروی بزرگتر و مبدء لایزالی خود را تقویت کند تا به کمک او قادر به حل مشکلات باشد.
.
ـ‌ در این آیه همان طور که مشاهده می‌شود به این دو اصل اساسی اشاره شده که می‌بایست از این دو نیرو استعانت جست.

یکی (صبر) که در روایات فراوانی از آن تعبیر به (روزه) شده که در پرتو آن ورزیدگی مخصوص و چیرگی بر خواسته‌های درون به وجود می‌آید و دیگری نماز که وسیله ارتباط انسان با خدا است که در هر آن از او مدد بگیرد. در حقیقت نماز وسیله ارتباطی، با آن تکیه‌گاه نیرومند می‌باشد.

هنگامی که با غمی از غم‌های دنیا روبرو شدید وضو گیرید و به مسجد رفته نماز بخوانید و در حال نماز دعا کنید زیرا خداوند دستور داده است که از نماز و صبر استعانت بجویید

استعانت از نماز و صبر برای چه کسانی ممکن است؟
 

ـ استعانت از نماز و صبر برای پیروزی بر خواسته‌ها و امیال و شهوات، برای کسانی ممکن است که از پروردگار می‌ترسند و می‌دانند بازاء از دست دادن مقام‌های ظاهری مقامی بالاتر در انتظار آنان است.

آنها که می‌دانند پس از مرگ به لقای پروردگار بزرگ می‌رسند و از نعمت‌های بی‌پایان او بهره‌مند می‌‌گردند پیروزی بر امیال و خواسته‌ها با تکیه بر نماز و صبر برای آنها آسان می‌باشد ولی بر کسانی که چنین عقیده‌ای ندارند، بسیار سخت و مشکل خواهد بود(6)

ـ استعانت یعنی، مدد جستن و آن در جایی است که انسان به تنهایی نتواند از عهده مشکلات و حوادث برآید، و چون در واقع مددکاری جز خدا نیست.

ـ بنابراین مدد و کمک در برابر مشکلات عبارت است از ثبات و مقاومت و اتصال و توجّه به ذات قدس پروردگار، و این همان، صبر و نماز است.

ـ و در حقیقت این دو بهترین وسیله برای این موضوعند، زیرا صبر و شکیبایی هر مشکل عظیمی را کوچک می‌سازد، و توجّه به خدا و پناه بردن به او روح ایمان را در انسان بیدار می‌‌کند و او را متوجّه می‌سازد که تکیه‌گاهی دارد بس مستحکم و وسیله‌ای دارد ناگسستنی.

در زندگی از صبر و نماز کمک گیرید هر چند نماز کار مشکلی است مگر برای فروتن‌ها.
 

نماز و صبر کمک بگیرید
کسانی که این خطاب را متوجّه یهود می‌دانند می‌گویند عشق به مقام نمی‌گذاشت که علماء یهود اسلام آورند زیرا می‌ترسیدند با قبول اسلام و پیروی از پیامبر اکرم ریاست و آقایی را از دست بدهند.

خداوند آنان را امر می‌‌کند که برای وفاء به عهدی که در کتاب تورات با شما بستم درباره اطاعت و پیروی از من و ترک گناهان و معاصی و تسلیم در مقابل فرمان و قبول فرستاده‌ام محمّد ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: در همه این امور از صبر و نماز کمک بگیرید یعنی صبر بر زندگی مختصری که ناچارید برای تأمین آن از مردم پول بگیرید.
 

ـ در نماز عباراتی خوانده می‌شود که انسان را متوجّه جهان معنوی کرده و از خودخواهی و دنیا پرستی باز می‌دارد همان طور که قرآن می‌فرماید: نماز انسان را از زشتی‌ها باز می‌دارد.

‍ـ و از طرفی با تواضع در نماز، عشق به ریاست کنار می‌رود، بنابراین کمک خوبی در راه وفای به عهد الهی است.

امّا آن دسته‌ای که مسلمانان را طرف خطاب این آیات می‌دانند می‌گوید: منظور آیات این است که برای رسیدن به آنچه پیروان رسول اکرم را وعده داده‌ایم و نیز بر سختی‌ها و مشکلات عمل به احکام و وظیفه از صبر بر طاعت‌ها و بازداری نفس از گناهان و نیز از نماز کمک بگیرید.

زیرا نمازگزار با توجّه به معانی آیاتی که در نماز می‌خواند قهراً از مواعظش پند گرفته و به امر و فرمانش تن می‌دهد و از گناهان خود را باز می‌دارد.

ـ در تفسیر عیاشی از ابی الحسن حضرت موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ در مورد این آیه نقل شده که فرمود: صبر عبارت است .

از روزه، ‌هنگامی که شدّتی به انسان برسد یا حادثه‌ای برای او رخ دهد باید روزه بگیرد زیرا خدا می‌فرماید:

و استعینوا بالصبر و الصلوة و انها لکبیرة الا علی الخاشعین. و خاشع کسی است که در نماز خود ذلیل و کوچک در پیشگاه خداوند بوده و متوجّه نماز باشد. منظور خداوند از صبر و صلوة رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ و امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ است.(7)
 

کمک گرفتن ائمّه اطهار ـ علیه السّلام ـ از نماز
مفسران در تفسیر این آیه نقل کرده‌اند که رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ هر گاه با امر مشکلی روبرو می‌شد که باعث همّ و غمّ وی می‌گردید از نماز و روزه مدد می‌گرفت.[3]

ـ در کافی، از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل شده که فرمود: هنگامی که موضوع وحشتناکی علی ـ علیه السّلام ـ را به وحشت انداخت مشغول نماز می‌شد سپس این آیه را تلاوت می‌کرد (و استعینوا بالصبر و الصلوة).

و نیز از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل شده که می‌فرماید: هنگامی که با غمی از غم‌های دنیا روبرو شدید وضو گیرید و به مسجد رفته نماز بخوانید و در حال نماز دعا کنید .

زیرا خداوند دستور داده است که (و استعینوا بالصبر و الصلوة) از نماز و صبر استعانت بجویید.

(بدیهی است که توجّه به نماز و راز و نیاز با پروردگار نیروی معنوی تازه‌ای در انسان ایجاد می‌کند و او را در مقابله با مشکلات نیرو می‌بخشد).(8)

امام سجّاد ـ علیه السّلام ـ در دعای سحر ماه رمضان که نامش دعای ابو حمزه ثمالی است در ضمن مناجات‌های خود فلسفه سنگین نماز را تحلیل می‌‌کند و می‌گوید.

خدایا چرا هنگام نماز من نشاط ندارم؟ شاید مرا از درگاه خود رانده‌ای، شاید به خاطر یاوه‌گویی‌ها توفیقم کم شده، شاید مرا صادق نمی‌دانی، شاید رفیق بد در من اثر گذاشته و... به هر حال سنگینی نماز علامت خطر است.

 دلیل عدم  نشاط در نماز  چیست؟
مشکلاتی که موجب بروز سستی و بی‌میلی ‌و بی‌رغبتی ‌و عدم‌ توجه ‌در نماز  استف معلول‌ عوامل‌ متعددی‌است‌ از جمله‌:
۱- حب نفس و دوست داشتن بیش از حد خود.
۲- جای گیری حب دنیا و زرق و برق آن در دل آدمی.
۳- استفاده از غذای حرام و ناپاک.
۴- تکرار گناه به حدی که دل سیاه گردد و شوق عبادت گرفته شود. با تفحص در نفس خود باید علت را پیدا کرد و مداوا نمایند.
۵- نشناختن نماز و اهمیت و اسرار نهفته در آن. (که باید در فلسفه نماز مطالعه و تفکر کرد).
۶- نشناختن نیاز انسان به نماز و نقشی که نماز در تکامل و سعادت انسان دارد.
۷- عدم شناخت و توجه کافی نسبت به معبود; یعنی , همو که در نماز با او سخن می گوییم. (راه حل آن تفکر در نعمت و عظمت خداوند است).
۸- اشتغال ذهن و فکر و اندیشه و تعلق قلب به دنیا و مسائل مادی.
9. نشناختن ‌نماز و اهمیت‌ و سر نهفته‌ در آن‌.
10. عدم‌شناخت‌ و توجه ‌کافی‌ نسبت‌ به‌ معبود؛ یعنی ‌همون که‌ در نماز با او سخن ‌می‌گوییم‌.
11.اشتغال‌ ذهن ‌و فکر و اندیشه ‌و تعلق‌ قلب ‌به‌ دنیا و مسائل ‌مادی‌.

چگونه نماز با نشاط بخوانیم
هدف از تهذیب نفس، کنار زدن حجاب‌ها و پرده‌هایی است که میان انسان و فطرت او مانع گردیده و اجازه‌ تبلور و تجلی به آینه‌ی خدانمای فطرت نمی‌دهد.

این پرده‌ها و حجاب‌ها برگرفته از گناهان، غفلت، و فرو رفتن در عالم ماده و مادیات و فراموش کردن خدا و آخرت و عالم ملکوت است.

تمام دستورات و احکامی که در شرع مقدس وارد شده، همگی هدف واحدی را دنبال می‌کند و آن کم‌رنگ کردن و یا کنار زدن این حجاب‌ها و درخشش گوهر فطرت و حقیقت انسان است که در زیر خروارها گرد و خاک غفلت و عصیان مدفون گشته است:

«قَدْ أَفْلَحَ‏ مَنْ‏ زَکَّاها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها».(9)

چگونه برای  نماز با نشاط شویم.
برای‌ حل‌ این ‌مشکل‌ راه‌های‌ متعددی‌ وجود دارد؛ از جمله‌:
1. دقت‌ در انجام‌ مقدمات ‌نماز (مانند وضوی‌ با معنویت ‌و انجام‌دادن ‌مستحباتی‌ چون ‌اذان‌، اقامه‌ و ...)
2. گزینش ‌مکان‌مناسب‌، دوری ‌از جاهای‌شلوغ ‌و پرسر و صدا و دوری‌از هرچه‌موجب‌ انحراف‌ توجه ‌از خداوند شود.

3. گزینش‌ وقت‌ مناسب‌؛ تا آن‌جا که‌ ممکن ‌است. ‌اول‌ وقت‌ خواندن‌ نماز.
4. تا حد امکان‌ در مسجد و با جماعت ‌نماز خواندن‌(به ویژه‌ در جماعاتی ‌که‌ بعد معنوی ‌بیش تری‌ دارد).

5. نماز را با اشتیاق‌ و با طمأنینه‌ و با دقت ‌در مفاهیم ‌و معانی‌ آن‌ خواندن‌.
6. عدم ‌توجه‌ به‌ اطراف‌ و اطرافیان‌؛ در حال‌ایستاده‌ به‌ مهر نگریستن‌ و در رکوع‌ پایین‌ پا و در تشهد به‌ دامن‌ خود نظر نمودن‌.

7. تخلیه‌ دل‌ از حب‌ دنیا و امور دنیوی‌ و آن ‌را مالا مال‌ از عشق ‌خدا ساختن‌.
8 ـ توجه ‌به‌ عظمت‌ و هیبت‌ پروردگار و فقر و فاقه‌ خود.

9 ـ مطالعه‌ پیرامون ‌کیفیت ‌نمازهای ‌اهل ‌بیت‌(ع‌) همچنین ‌مطالعه ‌کتاب‌هایی‌ چون‌«آداب‌الصلوه‌ یا پرواز در ملکوت‌» (امام‌خمینی‌) و «اسرارالصلوة‌» (میرزا جواد ملکی ‌تبریزی‌) بسیار نافع ‌است‌.

10 ـ تمیز بودن‌ بدن ‌و لباس‌، مسواک‌ زدن‌ دندان ‌و خالی‌ بودن ‌معده ‌در هنگام‌ نماز نیز از مستحبات‌ و موجب‌ حضور بیش تر قلب‌است‌.

اگر فلسفه نماز را بدانیم با نشاط نماز می خوانیم.
نماز دارای آثار و فلسفه های متعدد دیگری نیز هست که به آن اشاره می کنیم:
۱- نماز، تقدیر و سپاس گزاری از خداوند است.
۲ - موجب آرامش انسان است.
۳- موجب یاد خداست.
۴ - نماز زمینه پرهیز از گناه را در انسان فراهم می کند.
۵- تأکیدی بر نظافت و سلامتی است.
۶- موجب انضباط و وقت شناسی است.
۷ - دارای آثار وحدت بخش اجتماعی است.
۸- خداوند منبع قدرت و کمال است و ما با نماز و ارتباط با خداوند از او قدرت و کمال می خواهیم و هدایت می طلبیم.
۹-نماز اظهار بندگی نسبت به خداوند است.
۱۰- نماز استعانت و کمک گرفتن از خدا برای طی مسیر زندگی و تحمل دشواری های راه خدا است.

نتیجه:
در  پاسخ به این سوال که چرا هنگام نماز نشاط نداریم به این مطلب رسیدیم که معرفت بخدا در وجودمان کم شده زیرا توجّه به کارهای پراکنده و مختلف، معمولًا مانع تمرکز حواس است و هر قدر انسان، توفیق پیدا کند که مشغله های مشوش و پراکنده را کم کند، به حضور قلب در عبادت خود کمک کرده است.

از طرفی انتخاب محل و مکان نماز و سایر عبادات نیز در این امر اثر دارد؛ به همین دلیل نماز خواندن در برابر اشیاء و چیزهایی که ذهن انسان را به خود مشغول می دارد، مکروه است.

همین طور در برابر درهای باز و محل عبور و مرور مردم و در مقابل آینه و عکس و مانند آن. بر این اساس اگر مساجد، هر قدر ساده تر و خالی از رزق و برق تشریفات باشد، بهتر است؛ چرا که به حضور قلب کمک می کند.

آشنایی با معنای نماز و فلسفه افعال و اذکار آن، عامل مؤثر دیگری در این زمینه است.از همه اینها نیاز به مراقبت و تمرین و استمرار و پی گیری دارد.

پی نوشت:
1.سوره مریم/ آیه59
2.سوره جمعه/آیه 11
3.سوره ماعون/ آیه 5
4.کافی/ج3/ص/268
5.سوره بقره / آیه 45